🟤 Boerenwacht – Structuur, Hiërarchie en Achtergrond
📅 Historiek en Oprichting
De Boerenwacht werd opgericht in 1941 in een context van gebrekkige ordehandhaving op het platteland. In de zomer van 1940 vonden reeds lokale initiatieven plaats in provincies als Namen en Luxemburg om velden te beschermen tegen voedseldiefstallen. Secretaris-generaal Romsée en Piet Meuwissen (leider van de Nederlandsch-Vlaamsche Landbouw- en Voedingscorporatie, NLVC) grepen deze nood aan om op 24 juni 1941 een georganiseerde Boerenwacht op te richten. De organisatie ressorteerde officieel onder de NLVC, maar de praktische organisatie viel onder verantwoordelijkheid van de burgemeester.
Toen de vrijwillige opkomst beperkt bleek, werd lidmaatschap op 4 augustus 1941 verplicht. Burgemeesters kregen de taak om inwoners aan te wijzen voor nachtbewaking van de oogsten.
🎓 Uniformen en Uitrusting
- Lees hier meer over de Uniformen & Uitrusting van de Boerenwacht
🛂 Bevoegdheden & Statuut
- Wachters waren niet bezoldigd.
- Geen eed van trouw of statuut als ambtenaar.
- Geen bevoegdheid tot het opstellen van PV’s of het uitvoeren van arrestaties.
- Bij vaststellingen moesten daders steeds worden overgedragen aan de reguliere politie.
📊 Politieke Doelstellingen en Invloed
Hoewel officieel opgericht voor oogstbewaking, werd al snel duidelijk dat het VNV en de NLVC politieke ambities hadden met de Boerenwacht. Het werd een instrument voor ideologische beïnvloeding van de landbouwbevolking. De nationale leider werd Godfried Dalle (VNV-lid), die de Boerenwacht als een landelijke paramilitaire militie zag. Meuwissen wilde vooral een gewapende arm van de NLVC. De officieren werden vaak geselecteerd uit collaborerende kringen zoals de Dietsche Militanten Orde.
De Boerenwacht organiseerde:
- Vormingen en folkloristische feesten (in samenwerking met VIVO).
- ‘Oogsthulp’ en ‘Boerenhulp voor stadskinderen’.
- Publicaties in Volk en Bodem, lijfblad van het VNV.
Vanaf mei 1943 werd Dalle door interne conflicten vervangen door een vertrouweling van Meuwissen.
📍 Indeling Boerenwacht-Afdelingen (Arrondissementen)
De Boerenwacht was georganiseerd per arrondissement, verdeeld over de gewesten Vlaanderen en Wallonië.
| Provincie | Arrondissementen |
|---|---|
| Antwerpen | Antwerpen, Geel, Mechelen, Turnhout |
| Limburg | Bree, Genk, Hasselt, Tongeren |
| Oost-Vlaanderen | Aalst, Deurne, Dendermonde, Eeklo/Gent, Geraardsbergen, Oudenaarde, Sint-Niklaas |
| West-Vlaanderen | Brugge, Ieper, Kortrijk, Oostende, Roeselare, Veurne |
| Vlaams-Brabant | Assche-Vilvoorde, Elsene-Halle, Leuven, Tienen |
| Waals-Brabant | Nivelles, Wavre |
| Henegouwen | Mons/Boussu, Charleroi-Jumet, Marchienne-au-Pont, Soignies, Thuin, Tournai, Ath |
| Luik | Esneux, Liège, Huy, Spa-Verviers, Visé, Waremme |
| Namen | Namur, Ciney, Dinant, Gedinne, Philippeville |
| Luxemburg | Arlon, Bastogne, Bouillon, Marche, Neufchâteau |
🛠️ Werkplan & Samenwerking
De gemeente werd ingedeeld in wijken met wachters in groepjes van drie tot vijf personen, zogenaamde “trossen”. Deze voerden ’s nachts patrouilles uit en hielden overdag toezicht tijdens hun gewone werkzaamheden.
Oktober 1941: arrondissementsoversten konden een beroep doen op gemotoriseerde Rijkswachters via de Vliegende Brigade.
15-16 mei 1942: Er kwam een officiële hiërarchische structuur tussen Boerenwacht en Rijkswacht: patrouilles van de Boerenwacht werden gecontroleerd door de Rijkswacht.
🛡️ Waak-Commando, Graden & Vergoedingen
Volgens het NLVC mocht de organisatie beschikken over een eigen militie. Op 2 maart 1944 verkreeg het Waak-Commando politieke en operationele onafhankelijkheid van het Ministerie van Binnenlandse Zaken.
Functies en graden:
- Wachtoverste: Onderwachtmeester, Wachtmeester, Opperwachtmeester, 1e Opperwachtmeester
- Pelotonsoverste: Onderveldmeester
- Eskadronscommandant: Onderveldmeester, Veldmeester
- Commandant Waak-Commando: Opperveldmeester, 1e Opperveldmeester, Onderhoofdman
Maandwedden:
- Wachter: 1.100 fr.
- Brigadier: 1.300 fr.
- Onderwachtmeester: 1.450 fr.
- Wachtmeester: 1.550 fr.
- Opperwachtmeester: 1.650 fr.
- 1e Opperwachtmeester: 1.750 fr.
Oktober 1943: Eerste lichting van 34 man (hoogste graad: 1e Opperwachtmeester)
November 1943: Tweede lichting van 40 man
Juni 1944: Herziening van budgetten; verdere aanwervingen werden stopgezet
📣 Propaganda & Publiciteit
- Gemeentelijke propagandafeesten
- VIVO verzorgde de muzikale omlijsting
- Brochures: Boerenwacht (tweewekelijks), Volk en Bodem (weekblad van de NLVC)
- Boerenhulp aan stadskinderen kende veel succes
