🏛 Organisatievorm van het Vlaams Nationaal Verbond (V.N.V.)
Inleiding
Aan het organisatieschema van de politieke formatie van het Vlaams Nationaal Verbond (V.N.V.) werden tijdens de Tweede Wereldoorlog enkele wijzigingen en aanpassingen aangebracht. Hieronder volgt een overzicht van deze veranderingen (ref. augustus 1943), evenals een systematische voorstelling van de dienstgraden en functies binnen de organisatie.
I. Verticale structuur
De territoriale indeling van het V.N.V. was opgebouwd volgens volgende niveaus:
Gouwen – Arrondissementen – Gewesten – Afdelingen – Kernen – Wijken – Blokken
1. Afschaffing van het districtsniveau
Het district werd niet langer als formele bestuurslaag voorzien. De bedoeling was om de organisatie te vereenvoudigen en enkel de hoogstnoodzakelijke schakels te behouden. In de praktijk kon een Arrondissementsleider nog steeds tijdelijke coördinatie instellen voor activiteiten die de grenzen van één gewest overschreden. Functionarissen die voorheen op districtsniveau actief waren, werden herplaatst in andere functies binnen de beweging.
2. De kern
De kern vormde de basiseenheid in oprichting – een afdeling in wording. Deze structuur werd toegepast in gemeenten waar het aantal leden te klein was om een volwaardige afdeling te vormen, of waar geografische omstandigheden aansluiting bij een andere afdeling bemoeilijkten. Aan het hoofd van een kern stond een kernleider. De gewestleider besliste wanneer een kern kon uitgroeien tot een volwaardige afdeling, afhankelijk van ledental en kadervorming.
II. Horizontale structuur
De organisatieschema’s van arrondissement, gewest en afdeling waren niet steeds een getrouwe afspiegeling van het schema op het Hoofdkwartier. Sommige diensten werden elders ondergebracht, of aangepast naargelang de beschikbare middelen en medewerkers.
III. Verduidelijking der wijzigingen (Juli–Aug. 1943)
Hoofdkwartier
Onder het Algemeen Secretariaat ressorteerden drie diensten:
- Inspectie-Organisatie
- Dienst Beheer (vroeger: Financiën en Administratie)
- Dienst Cellorganisatie (nieuw opgericht)
- Dienst Personeel en Ekonomaat
Daarnaast werden de departementen Vorming, Inhoud en Propaganda verder onderverdeeld in diensten of secties.
Arrondissement
Adjunct-Arrondissementsleider
Voor belangrijke arrondissementen werd een adjunct voorzien. Deze oefende, in naam van de Arrondissementsleider, gezag uit over: de Arrondissementssecretaris, de Arrondissementsleiders voor Propaganda en Vorming, enz.
De benoeming of afzetting gebeurde door de Leider, op voorstel van de Arrondissementsleider, met advies van het Algemeen Secretariaat (afdeling kaders) en de Gouwleider.
Arrondissementssecretaris
Deze functie kreeg tevens de verantwoordelijkheid voor de inspectie van de organisatie binnen het arrondissement.
Beheerder
In de plaats van de vroegere financiële leider werd een arrondissementeel Beheerder aangesteld. Hij hield toezicht op: financiën, ledenadministratie, boekhouding en verkoop.
Benoemingen
De Arrondissementsleider benoemde:
- (met goedkeuring van de Algemeen Secretaris): de Arrondissementssecretaris, de arrondissementele Beheerder, de arrondissementele Cellleider.
- (met goedkeuring van de leider van het Departement Propaganda): de Arrondissementspropagandaleider.
- (met goedkeuring van de leider van het Departement Vorming): de Arrondissementsvormingsleider.
IV. Dienstgraden en kentekens
Onderstaande tabel geeft een overzicht van de dienstgraden (rangen) en hun kentekens, zoals gebruikt vóór en tijdens de Tweede Wereldoorlog binnen het Vlaams Nationaal Verbond.
Opmerking: Het dragen van het uniform werd verplicht vanaf 1 april 1942 op alle V.N.V.-bijeenkomsten, plechtigheden en vergaderingen, met uitzondering van wijk-, blok-, celleiders en gewone leden.
Geldend vanaf juli–augustus 1943
| Functie | Kenteken(s) | Opmerkingen |
|---|---|---|
| 1. Hoofd | ||
| Algemeen Secretaris | Drie palmen | Hoogste politieke leiding |
| (Lid van de) Raad van Leiding |
Twee palmen + driehoekje | Belangrijke nationale functie |
| Departementsleider | Twee palmen + driehoekje | Hoofd van centraal departement |
| Secretaris van de Leider & Gouwleider | Twee palmen | Regionale leiding of persoonlijke staf |
| Hoofddienst & Arrondissementsleider | Eén palm + driehoekje | Districtsverantwoordelijke |
| Dienst & Adjunct-Arrondissementsleider | Eén palm | Adjunctfunctie |
| 2. Arrondissement | ||
| Arrondissementssecretaris, Beheerder, Propaganda– of Vormingsleider & Leider van Cellenorganisatie | Drie driehoekjes + drie balkjes | Arrondissementeel niveau |
| Arrondissementsreferent | Drie driehoekjes + twee balkjes | Technisch of beleidsmatig medewerker |
| Arrondissementsassistent | Drie driehoekjes + één balkje | Administratief ondersteunend |
| 3. Gewesten, Afdelingen e.a. | ||
| Gewestleider | Drie driehoekjes | Leiding gewest |
| Gewestsecretaris / Beheerder / Propaganda- of Vormingsleider | Twee driehoekjes + drie balkjes | Gewestelijke dienstleiding |
| Gewestreferent | Twee driehoekjes + twee balkjes | Ondersteunend |
| Gewestassistent | Twee driehoekjes + één balkje | Adjunct bij grote arrondissementen |
| Afdelingsleider | Twee driehoekjes | Secretarieel-organisatorisch werk |
| Afdelingssecretaris / Beheerder / Propaganda- of Vormingsleider | Eén driehoekje + drie balkjes | Financiën, leden, boekhouding, verkoop |
| Afdelingsreferent | Eén driehoekje + twee balkjes | Ondersteunend |
| Afdelingsassistent | Eén driehoekje + één balkje | Assistentie bij afdelingsleiding |
| Kernleider | Eén driehoekje | Basiscel in oprichting |
| Wijkleider | Drie balkjes | Verantwoordelijk voor wijk |
| Blokleider | Twee Balkjes | Laagste lokale leiding |
Opmerkingen:
-
- Mauve Spiegels voor het gehele kader
- Kentekens op beide spiegels tot en met Adjunct-Arrondissementsleider, verder voor de Gewest-, Afdeling,- en Kernleiders.
- Kentekens op de linker spiegel voor het overige kader.
-
De drie palmen die den Algemenen Sekretaris aanduiden, krijgen hun betekenis door het feit dat deze functionaris in de Beweging een bijzondere plaats inneemt. Weliswaar geeft hij geen bevelen, doch als uitvoerder van de opdrachten van den Leider heeft hij het recht zich op die uitvoering toe te zien.
-
De gelijkstelling van Arr. leider met Hoofddienstleider vloeit voort uit het feit dat beiden eenzelfde verantwoordelijke functie bekleedden: de Hoofddienstleider als leider van een Hoofddienst op een Departement, de Arr. leider als leider van een Arrondissement — het ware een Central Gezag van Diensten.
-
Dezelfde gelijkstelling geldt ook voor Dienstleiders op een Departement met Adj. Arr. leider: de Dienstleider als leider van een Dienst op een Departement of Hoofddienst, de Adj. Arr. leider als leider van het Arrondissement of plaatsvervanger van den Arr. leider.
-
De Sectieleiders die een Sectie bij een Dienst in het Hoofdkwartier of op een Departement leiden, worden gelijkgesteld met de Arr. Referenten.
-
Waar de Gewest-, Afd.- en de Kernleiders de hun gereserveerde driehoekjes op beide spiegels dragen, worden deze functionarissen, mede om de belangrijkheid van den post dien zij bekleedden, gelijkgesteld met de functionarissen van hogere rangorde, en wel :
Gewestleider met Arr. Sekr., Beheerder, Prop.- en Vormingsleider.
Afdelingsleider met Gew. Sekr., Beheerder, Prop.- en Vormingsleider.
Kernleider met Afd., Sekr., Beheerder, Prop.- en Vormingsleider.
