De Zwarte Brigade

🏛 Structuur en Organisatie

Stafoverste Neirinckx Nand was verantwoordelijk voor het volledige officierskader, hun opleiding en ideologische scholing. De staf zetelde aan de Jacqmainlaan 118 in Brussel, als dagelijks hoofdkwartier en aanspreekpunt voor eenheidsleiders in Vlaanderen.

Indeling:

• Lokale cellen (“Brigades”) per gemeente of arrondissement
• Regionale bevelhebbers onder rechtstreeks bevel van het VNV
• Centrale leiding onder toezicht van het partijhoofdkwartier
• Samenwerking met VNV-jeugd en VNV-politie

📋 Taken en Communicatie

De Zwarte Brigade kende een vaste communicatiestructuur. De wekelijkse ordebulletins werden opgesteld door de staf in Brussel en verspreid via vendelcommandanten naar gewestcommandanten en hun militianten. De vendelcommandant speelde hierin een sleutelrol.

Commandostructuur verliep trapsgewijs: gouwcommandanten maakten deel uit van de generale staf, arrondissementcommandanten van de gouwstaf, enz. Diensten werden per schaar of gewest ingericht. Officieren ontvingen regelmatig bijscholing en beoordeling.

• Gouwcommandanten → toegevoegd aan de Generale Staf

• Arrondissementscommandanten → verbonden aan de Gouwstaf

• Gewestcommandanten → onder de Arrondissementsstaf

🛡️ Hiërarchie en Benoemingen

• Vendelcommandanten riepen wekelijks gewestcommandanten samen voor overleg, dienstverdeling en beoordeling van militianten.
• Militianten konden bij zware tuchtinbreuken worden gedegradeerd of uitgesloten, afhankelijk van beoordeling door hun leidinggevende.
• De eerste benoemingen gebeurden via arrondissementleiders van het VNV, tot de Zwarte Brigade voldoende intern kader had opgebouwd.
• De vendelstructuur bleef behouden, hoewel men sprak van een toekomstige overgang naar sectorale indeling.

🔁 Bevorderingsprocedures:

• Ploegleider / Eerste ploegleider: Voorgesteld door de gewestcommandant, benoemd door de vendelcommandant.
• Onderofficier: Voorgesteld door de gouwcommandant en een officier van de Generale Staf.
• Officieren: Kandidaturen via vendel- of gouwcommandant; goedkeuring door het Stafkwartier of de VNV-leiding.

🎯 Taak en Inzet

De Zwarte Brigade werd opgericht als een kern van trouwe, fysiek en ideologisch gevormde militianten, bedoeld om bij een mogelijke ineenstorting van de fronten de orde in Vlaanderen te handhaven. Hun oorspronkelijke opdracht was voornamelijk ceremoniële en propagandistische inzet: ordediensten, vlaggenhulde, colportage via luidsprekers en aanwezigheid bij partijmanifestaties.

Aanvankelijk fungeerde de Z.B. dus vooral als een propagandakorps. Door hun opvallend zwart uniform en publieke aanwezigheid kregen zij in de volksmond al snel de bijnaam “zwarten”. Binnen het VNV leefden echter ook uitgesproken antimilitaristische stromingen, die gekant waren tegen de militarisering van de beweging. Dit leidde tot interne spanningen en afkeer bij sommige partijleden.

Desondanks waren er binnen de Zwarte Brigade ook militanten die vooruitziend waren en zich bereid toonden tot gewelddadige confrontaties. Zij geloofden dat er effectief zou moeten gestreden worden tegen verzet en sabotage. Vanaf 1942 nam het geweld toe en volgden er gerichte aanvallen op Z.B.-leden. Dit leidde tot een versnelde militaire opleiding en paraatheid.

In 1943 werd onder leiding van vendelcommandant Lode Huygen het zogeheten anti-terreurcommando opgericht. Vooral in Limburg en Leuven trad deze eenheid op tegen partizanen, vaak met beperkte bewapening tegenover goed uitgeruste tegenstanders. De Z.B.-inzet verschoof hiermee van louter propagandavertoon naar actieve ordehandhaving en repressie.

🇩🇪 Betrekkingen met Duitsland

De Zwarte Brigade was een interne VNV-militie en officieel niet ondergeschikt aan de Duitse bezetter. Ze had geen structurele banden met de Nationaal-Socialistische Arbeiderspartij of SS. Toch groeide de Duitse invloed naarmate de oorlog verslechterde voor de bezetter.

In 1944 kreeg de brigade toestemming zich aan te sluiten bij de Hilfsfeldgendarmerie, in ruil voor wapenleveringen en vrijstelling van arbeidsdienst. Dit vormde een militaire erkenning, maar was eerder noodgedwongen dan ideologisch gemotiveerd.

📅 Organisatiestructuur op 27 maart 1943

• Commandant-generaal: Joris Van Steenland
• Stafraad: Heerbanleider De Bruycker
• Militaire opleiding: Stafoverste banleider Neirinckx
• Politieke opleiding: Heerbanleider Fons Mares
• Beheer: Heerbanleider M. Maertens
• Propaganda: Banleider Bert Peleman
• Financieel leider: De Geyter

🎵 Liederen en Publicaties

De Zwarte Brigade onderhield haar groepsgevoel met propagandaliederen en publicaties. Liederen zoals Wij zijn de Zwarte Brigade en Dietsche Kameraden werden gezongen tijdens optochten en kampactiviteiten.

Publicaties verschenen in Volk en Staat en interne ordebulletins, waarin instructies, ideologische teksten en gedragsregels werden gedeeld.